W wyroku rozwodowym (a także orzekającym separację) na żądanie jednego z małżonków, sąd może zasądzić alimenty na jego rzecz od współmałżonka. Były małżonek może dochodzić roszczeń alimentacyjnych nie tylko w sprawie rozwodowej, ale także później, w odrębnym postępowaniu.
Powstanie obowiązku alimentacyjnego między byłymi małżonkami zależy w głównej mierze od tego, kto został uznany za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Ustawodawca w zakresie sposobu rozwiązania małżeństwa przez rozwód przewidział następujące warianty:
Rozwód bez orzekania o winie / z winy obu stron
W dwóch pierwszych sytuacjach uprawnienia byłych małżonków do świadczeń alimentacyjnych kształtują się bardzo podobnie. Zarówno w przypadku, gdy sąd w wyroku rozwodowym zaniechał orzekania o winie stron za rozkład pożycia małżeńskiego, jak i wtedy, gdy orzekł, że obydwie strony ponoszą winę za rozpad małżeństwa, rozwiedzeni małżonkowie mogą żądać od siebie nawzajem alimentów. Jest to tzw. zwykły obowiązek alimentacyjny. Przesłankami powstania obowiązku alimentacyjnego w tym wypadku są:
- brak wyłącznej winy jednego z małżonków
- niedostatek małżonka ubiegającego się o alimenty, czyli sytuacja, w której nie jest on w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb
- możliwości zarobkowo–finansowe małżonka zobowiązanego do alimentacji
Jeżeli zatem małżonek uprawniony do alimentacji znajduje się w niedostatku, może domagać się od byłego współmałżonka dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym jego usprawiedliwionym potrzebom oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Nie oznacza to jednak, że byłym małżonkom przysługuje prawo do tzw. „równej stopy życiowej”, obowiązującej w trakcie trwania związku małżeńskiego.
Rozwód z winy jednego z małżonków
W sytuacji, gdy orzeczenie rozwodu nastąpiło z wyłącznej winy jednego z małżonków mamy do czynienia z tzw. rozszerzonym obowiązkiem alimentacyjnym. Oznacza to, że sąd może nałożyć na małżonka winnego rozpadu małżeństwa obowiązek łożenia alimentów na rzecz małżonka niewinnego, o ile sytuacja tego ostatniego wskutek orzeczenia rozwodu uległa istotnemu pogorszeniu. W tym przypadku świadczenia alimentacyjne mają zaspokoić usprawiedliwione potrzeby uprawnionego - nie jest wymagane przy tym, aby małżonek niewinny znajdował się w niedostatku. Ustalając wysokość należnych małżonkowi niewinnemu alimentów sąd porównuje jego sytuację materialną sprzed rozwodu i po jego orzeczeniu.
Separacja a obowiązek alimentacyjny między małżonkami
Tożsame zasady dot. powstania i zakresu obowiązku alimentacyjnego między małżonkami obowiązują w przypadku orzeczenia separacji. Ponadto małżonkowie pozostający w separacji nadal zobowiązani są do udzielania sobie wzajemnej pomocy i wsparcia, w tym również materialnego. Nie jest to jednak równoznaczne z obowiązkiem alimentacyjnym.
Czas trwania obowiązku alimentacyjnego po orzeczeniu rozwodu
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Nie ustaje natomiast, gdy były małżonek otrzymujący alimenty pozostaje w konkubinacie.Ponadto gdy zobowiązanym do alimentacji jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek alimentacyjny wygasa z opływem 5 lat od orzeczenia rozwodu. W praktyce dotyczy to zatem wyłącznie sytuacji, w której małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód bez orzekania o winie. Jedynie ze względu na wyjątkowe okoliczności, sąd na żądanie uprawnionego, przedłuża w/w pięcioletni termin. W pozostałych przypadkach, tj. gdy rozwód został orzeczony z winy jednego bądź obydwu małżonków, obowiązek alimentacyjny może w zasadzie trwać aż do śmierci którejkolwiek ze stron (zobowiązanego lub uprawnionego do świadczeń alimentacyjnych), chyba że uprawniony wstąpi w nowy związek małżeński. Niezależnie od powyższego zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego, jeżeli żądanie alimentów byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ma to miejsce np. w sytuacji, gdy o alimenty ubiega się osoba, która w niedostatek popadła z własnej winy (na skutek pijaństwa lub narkomanii) albo świadomie zrezygnowała z pracy zarobkowej lub pomocy państwa (stypendium).
Zastrzeżenie prawne
Wszelkie materiały znajdujące się na niniejszej witrynie zamieszczane są jedynie w celu informacyjnym i nie stanowią porady prawnej. Wiążącej porady/opinii prawnej Kancelaria może udzielić dopiero po zapoznaniu się ze stanem faktycznym konkretnej sprawy. W związku z powyższym Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji udostępnionych na niniejszej stronie bez uprzedniego zasięgnięcia przez Klienta indywidualnej porady prawnej dotyczącej jego konkretnej sprawy. W celu uzyskania porady, prosimy o kontakt.