W wyniku nowelizacji przepisów kodeksu karnego, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2015r., coraz więcej osób (w tym przede wszystkim skazanych odbywających karę pozbawienia wolności) wykazuje zainteresowanie problematyką orzeczenia przez sąd kary łącznej w wyroku łącznym.
Czym jest kara łączna?
Kara łączna to instytucja prawa karnego, której celem jest odbycie przez skazanego jednej kary w miejsce poszczególnych kar jednostkowych wymierzonych za dwa lub więcej przestępstw. Kara łączna może zostać wymierzona w jednym wyroku skazującym, jak również w wyroku łącznym obejmujących kilka wyroków skazujących. Podkreślić należy, że wymierzenie przez sąd kary łącznej jest jego obowiązkiem.
Dwa reżimy prawne orzekania o karze łącznej
Na skutek nowelizacji kodeksu karnego, obejmującej m.in. przepisy dot. zbiegu przestępstw oraz łączenia kar i środków karnych, która weszła w życie z dniem 1 lipca 2015r., wobec osób prawomocnie skazanych przed tym dniem za dwa lub więcej przestępstw przy wymierzaniu kary łącznej znajdą zastosowanie przepisy kodeksu karnego obowiązujące przed dniem wprowadzenia wspomnianej nowelizacji (przepisy dotychczasowe). Od powyższego uregulowania ustawodawca przewidział jeden wyjątek, zgodnie z którym sąd stosuje przepisy nowe również wobec osób prawomocnie skazanych przed dniem 1 lipca 2015 r., jeżeli zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie w/w nowelizacji. W stosunku do osób skazanych prawomocnie za dwa lub więcej przestępstw po dacie 1 lipca 2015r. stosuje się przepisy nowe, tj. wprowadzone w/w nowelizacją.
Orzekanie o karze łącznej na podstawie przepisów obowiązujących do 1 lipca 2015r.
Przepisy obowiązujące przed dniem 1 lipca 2015r. kształtowały kwestię kary łącznej w wyroku łącznym w następujący sposób.
Sąd obligatoryjnie orzeka karę łączną, jeżeli równocześnie zostały spełnione poniższe przesłanki:
- sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw;
- za popełnione przestępstwo wymierzono kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu.
Orzekając karę łączną sąd bierze za jej podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa. Sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa (tzw. zasada absorpcji) do ich sumy (tzw. zasada kumulacji). Jednakże wymaga podkreślenia, iż sąd nie może przekroczyć 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności.
Sąd orzeka również karę łączną w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności. W takiej sytuacji sąd wymierza karę łączną pozbawienia wolności, przy czym przyjmuje, że miesiąc ograniczenia wolności równa się 15 dniom pozbawienia wolności.
Warto również wspomnieć, że stosownie do art. 87 kk w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności, ograniczenia wolności albo grzywny z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania sąd może
w wyroku łącznym warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej, jeżeli zachodzą ku temu przesłanki określone w kodeks karnym. Ponadto, w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania sąd może w wyroku łącznym orzec karę łączną pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Należy również pamiętać, że orzeczone środki karne (np. zakaz prowadzenia pojazdów) i środki zabezpieczające oraz dozór stosuje się, chociażby orzeczono je tylko do jednego za zbiegających się przestępstw.
Wydaniu wyroku łącznego nie stoi na przeszkodzie fakt, iż poszczególne kary wymierzone za zbiegające się przestępstwa zostały już w całości albo w części wykonane.
Zasady wymiaru kary łącznej
Przy łączeniu kar jednostkowych orzeczonych za poszczególne zbiegające się przestępstwa stosuje jedną z trzech zasad:
- zasadę absorpcji (całkowitego pochłaniania) – polega na tym , że sąd wymierza karę łączną w wysokości najwyższej z kar jednostkowych wymierzonych za zbiegające się przestępstwa.
- zasadę kumulacji - która jest przeciwieństwem zasady absorpcji, polega na tym, że sąd wymierza karę łączną sumując poszczególne kary jednostkowe za zbiegające się przestępstwa.
- zasadę asperacji (system mieszany) - której zastosowanie polega na tym, iż sąd orzeka karę surowszą od najwyższej z kar jednostkowym, ale w wymiarze niższym od ich sumy.
Orzeczenie kary łącznej na podstawie przepisów obowiązujących od 1 lipca 2015r.
W aktualnym stanie prawnym przepisy dotyczące kary łącznej znajdą zastosowanie do sprawców przestępstw, skazanych prawomocnie po dniu 1 lipca 2015r., a także do osób prawomocnie skazanych przed tym dniem, jeżeli zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie w/w nowelizacji.
W stosunku do przepisów obowiązujących poprzednio zostały wprowadzone nowe przesłanki umożliwiające orzeczenie kary łącznej. Wyeliminowano przesłankę czasu popełnienia przez sprawcę dwóch lub więcej przestępstw, jeżeli zostały one popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z nich. Obecnie zachodzi możliwość wymierzenia kary łącznej, jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu. Podstawą orzeczenia kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa. Oznacza to, że kary, które zostały przez skazanego odbyte w całości, nie mogą zostać objęte wyrokiem łącznym, co z kolei dopuszczały poprzednio obowiązujące przepisy.
Co więcej ustawodawca wprowadził możliwość łączenia orzeczonych uprzednio kar łącznych za zbiegające się przestępstwa. Dodano także ograniczenie, iż podstawą orzeczenia jednej kary łącznej nie może być kara wymierzona za przestępstwo popełnione po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonywania innej kary podlegającej łączeniu z karą wykonywaną w chwili popełnienia przestępstwa, lub karą łączną, w skład której wchodzi kara, która była wykonywana w chwili popełnienia czynu.
Modyfikacji uległa również granica kary pozbawienia wolności. W wyniku wprowadzonej nowelizacji sąd może orzec karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym 20 lat, podczas gdy w poprzednim stanie prawnym górna granica w połączonych kar pozbawienia wolności wynosiła 15 lat.
Co istotne, w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej w wymiarze nieprzekraczającym roku wówczas, jeśli sprawca w czasie popełnienia każdego z tych przestępstw nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające do osiągnięcia wobec niego celów kary,
a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
W dalszym ciągu obowiązuje zasada stosowania wobec skazanego środków karnych, środków zabezpieczających oraz dozoru, chociażby orzeczono je tylko co do jednego ze zbiegających się przestępstw. Ponadto, wobec skazanego stosuje się obecnie przepadek oraz środki kompensacyjne, jeżeli orzeczono je chociażby tylko co jednego ze zbiegających się przestępstw.
Postępowanie w sprawie o wydanie wyroku łącznego
W przypadku osób prawomocnie skazanych wyrokami różnych sądów, właściwy do wydania wyroku łącznego jest sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący w pierwszej instancji. Natomiast w sytuacji, gdy w pierwszej instancji orzekały sądy różnego rzędu, wyrok łączny wydaje sąd wyższego rzędu – w praktyce będzie to sąd okręgowy.
Wyrok łączny może zostać wydany zarówno z urzędu, jak i na wniosek skazanego albo prokuratora. Wydanie wyroku łącznego wymaga przeprowadzenia rozprawy, na której stawiennictwo skazanego nie jest obowiązkowe, chyba że sąd postanowi inaczej.
Warto podkreślić, że w toku postępowania o wydanie wyroku łącznego sąd z urzędu ustala, jakie wyroki zapadły dotąd wobec skazanego oraz jakie kary i środki karne zostały nimi orzeczone. Po dokonaniu tych ustaleń, sąd wydaje wyrok łączny co do wszystkich kar podlegających łączeniu. Co ważne, nie jest w tym zakresie związany treścią wniosku skazanego. W konsekwencji wydanie wyroku łącznego nie zawsze będzie dla skazanego korzystne, a wręcz może pogorszyć jego sytuację.
Zastrzeżenie prawne
Wszelkie materiały znajdujące się na niniejszej witrynie zamieszczane są jedynie w celu informacyjnym i nie stanowią porady prawnej. Wiążącej porady/opinii prawnej Kancelaria może udzielić dopiero po zapoznaniu się ze stanem faktycznym konkretnej sprawy. W związku z powyższym Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji udostępnionych na niniejszej stronie bez uprzedniego zasięgnięcia przez Klienta indywidualnej porady prawnej dotyczącej jego konkretnej sprawy. W celu uzyskania porady, prosimy o kontakt.